Köyümüzün Tarihi

Köyün Adının Kökeni: Köy adını buraya yerleşen Eşenli Yörük Türkmen Cemaatinden almıştır. Eşen kelimesi; “toprağı veya toprak gibi yumuşak bir şeyi biraz kazan kişi, atla hızlı giden, hareket eden, yola çıkan, bir yerden bir yere veya savaşa giden asker, koşturan, coşan, ip büken, toplan bir şeyi dağıtan” anlamlarına gelmektedir. Türklerden Önce Eşen Köyü: Eşen köyü sınırları içinde arkeolojik çalışma yapılmadığı için dönemi tespit edilemeyen beş adet eski yerleşim yeri bulunmaktadır. Kileder mevkiinde mermer yapılar, kerpiç, eski harç kırıntıları, düzgün kesilmiş büyük beyaz taşlardan yapılar, kale kalıntıları, mezarlar ve mezarlardan değerli eşyalar, Çakılarası (eski köy yeri) mevkiinde tuğla, kerpiç, kesilmiş taş, mezarlar ve Bizans-Roma sikkeleri çıkmıştır. Eşenli Yörük Türkmen Cemaati Çakılarası mevkisinin yanına yani köyün bulunduğu bugünkü yere yerleşmiştir. Aşağı- harman-Mantarlık mevkilerinde kerpiç duvar kalıntıları, büyük tahıl-şarap küpleri, Gurcan mevkiinde tuğla, fırın ve yapı kalıntıları çıkmıştır. Köyün orta kısmına yakın bir mevkide yönleri doğu istikametinde defnedilmiş içinde eşya olmayan mezarlar bulunmuştur. Mezarlardaki kemikler köy dışında ayak altı olmayan bir yere nakledilmiştir. Ayrıca Fındıcak ve Kurudere mevkilerinde kale kalıntıları bulunmaktadır.Türklerden Sonra Eşen Köyü: Eşenli Yörük Türkmen Cemaati’nin köyün bulunduğu yere ne zaman geldiği hususunda kesin bilgiler mevcut değildir. 1530 tarihinde köyde 16 hane ve 14 bekar (hasılat geliri 1264 akçe) olduğu göz önünde bulundurulursa, Eşen köyünde daha önceki yıllardan beri yerleşimin olduğu tahmin edilebilir. 1894 yılındaki arşiv kayıtlarına göre Adranos Kazası-Harmancık Nahiyesi’ne bağlı bir köydür. 1899 yılında yine Adranos (Orhaneli) Kazası-Harmancık Nahiyesi’ne bağlı bir köy olarak 56 hane 333 nüfustan ibarettirEşen köyünden 1. ve 2. Balkan Savaşı’na, 1.Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı’na toplam 90 askerin gittiği ve bu askerlerden sadece 10’a yakın askerin geri döndüğü rivayet edilmektedir. Tespit edilebilen şehitler arasında Sadettin Tekin (14 yaşında), Halil Türkmen, İbrahim Türkmen, Sadettin Tarbin, Mehmet Tarbin, AhmetYumuşak, Kamil Tuz, Ahmet Tuz, Hasan Arif Uçar, İsmail Asa, İbrahim Kekik, İsmail Kekik bulunmaktadır. Geri dönen gaziler arasında ise İzzet Türkmen, Mestan Çavlı, Selim Kazan, Hüseyin Çalı, Hasan Aslan, Mehmet Dipli, Tahir Tokmak,Ahmet Tekin, Halil Tutam bulunmaktadır. İşgal Yılları, Yunanlıların ve Çetelerin Zulmü: Eşen halkı Yunanlıların köyü işgal etme ihtimaline karşı tedbir olarak sabahtan akşama kadar Sakızlık çatı ve Taş tarla mevkilerinde saklanmışlardır. Buralarda çocukların açlıktan dolayı ses çıkarmaları üzerine, onların açlıklarını yatış- tırmak için ardıç meyveleri ve bazı otlar yedirmişlerdir. Keles istikametinden Bursa’ya doğru hareket eden ve 50 kişiden oluşan Yunan birliği Eşen köyünde mola verir. Köselerli Ayşe hanımın taş evine yerleşirler. Bu arada gece vakti Eşkıya Kabakçı çetesi de gizlice Eşen köyüne gelir ve köyün ileri gelenleri ile görüşür. Çeteler, Yunanlılara bir baskın yapmak istediklerini söylerler. Fakat Tahir Tokmak başta olmak üzere köyün ileri gelenleri baskının başarısız olması halinde veya diğer Yunan birliklerinin Eşen köyündeki Yunan birliğine saldırıyı öğrendikleri takdirde Eşen köyündeki bütün vatandaşları öldürebileceğini, diğer komşu köyler gibi köyü yakabileceklerini belirtirler. Yapılan istişarede Yunan birliğine köyün dışında bir yerde pusu kurulmasının daha uygun olacağına karar verilir. Çeteler gece vakti köyden sessizce ayrılarak Kısıktaş mevkiinde pusu kurarlar. Böylelikle Eşkıya Kabak- çı bir zamanlar dostu olan kendisine Tavşanlı ve havalisinde jandarma komutanlığı görevi veren ama sonra da bir kadın yüzünden Çukurköy’de araları açılan Yunan Komutanı Zamanist ve birliğinden intikamını alacaktır. Yunan birliği sabah olunca imam Molla Hasan’ı Keles’e kadar rehber olarak alırlar. Molla Hasan Yunan birliğini Çetelerin pusu-da beklediği Kısıktaş mevkiine doğru değil, Çayırlar mevkiinden Gölpınar, Fındıcak yolu üzerinden Darı dersinden aşağıya doğru Kozağaç’a oradan da Keles’e doğ- ru götürür. Molla Hasan’ın böyle bir taktik uygulamasında iki eski dost olan Kabakçı ile Zamanist’in Eşen köyünü çatışma alanı haline getirmelerini engelleme amacı vardır. Eşkıya Kabakçı’nın şahsi çıkarlarına alet olmak istememiş- lerdir. Böylelikle Eşen köyü halkı öldürülmekten ve köy yakılmaktan kurtulacaktır. Bir gece öncesi Çeteler gittikten sonra köyün ileri gelenleri tekrar bir istişare yaparak böyle bir karar almışlardır. Yunan birliğinin pusu kurdukları yerden geçmemesi üzerine Eşkıya Kabakçı çetesi Eşen köyüne gelir. Yunan birliğini pusuya yönlendirmedikleri için Eşen köyündeki insanlara zulüm ederler. Bu zulme direnen Hatıplar sülalesinden Kadir’i ve damadını öldürürler. Hacı Salih’i de öldü diye bırakırlar. Eşkıya çetesi bir süre köyde kalır. Caminin önünde kahve içerlerken, beş atlının Karaoltuk mevkiinden köye doğru yaklaşmakta olduğunu görürler. Dürbünle gelenleri tanımaya çalışırlar. Gelen atlılardan birisi Eşkıya Kabakçı’nın eski dostu tazılı kumandan lakaplı Zamanist, diğeri Artıranlar maden katibi Ermeni asıllı Ahmet Rıza ve üç Yunan askeridir. Çeteler hemen ateş açarlar ve Yunan askerlerinden ikisini öldürürler. Diğerleri hemen Hamza kuyusu deresinde mevziye yatarlar ve kendilerine siper alırlar. Çatışma devam ederken Zamanist ve yanındakiler derenin yakınındaki Yukarıharman mevkiindeki samanlığa sığınırlar. Derbentli Eyüp, sürünerek samanlığa kadar yaklaşır ve samanlığa bomba atar. Komutan Zamanist, dönme Ahmet Rıza ve Yunan askeri orada ölürler. Çeteler bu ölü- leri burada kör kuyuya atarlar ve ardından da kuyuyu kapatarak etrafını çevirirler. Çeteler köyü terk ettikten sonra Eşen köylülerinin korktukları başlarına gelir ve bu olayı öğrenen Yunanlılar Eşen kö- yüne gelip zulüm yaparlar. Yunanlılar Hasan Ağa’yı (Aslan) ayaklarına tuz basarak çok fena dövmüşlerdir. Köyün kadınlarını Kadir ağaların evine doldurmuş- lardır. İki kadına tecavüz etmiş- lerdir. Kadınların arasında kadın elbisesi giyerek saklanan Yetimlerin (Uzuncalar) Mustafa’nın erkek olduğunu fark eden Yunanlılar ilk önce araba direkleri ile dövmüşler sonra da öldürmüşlerdir. Cesedini Kadir ağalarının avlusundaki kuyuya atmışlardır. Yunanlılar çekildikten sonra Halil Çavuş sı- rık ve çengelle kuyudan Yetim Mustafa’nın cesedini çıkarır. Yetim Mustafa arpalık mevkiindeki kendi tarlalarının kenarına defnedilir. Çete olan Halil Çavuş’un evini yakmak isteyen Yunanlılar yanlışlıkla Halil Çavuş’un evinin yanındaki Dördüncüler sülalesinden Nazif’in evini yakmışlardır. Coğrafi Konumu, İklim-Bitki Örtüsü, Sosyo-Ekonomik Yapısı: Eşen köyünün ilçeye uzaklığı 35 kilometredir. Bursa’nın Orhaneli ilçesine bağlı olan Eşen köyü 7 Aralık 1945 yılında Tavşanlı ilçesine bağlanmıştır.Eşen köyünü doğusunda Elmaağacı köyü, batısında Bursa-Keles il- çesine bağlı Basak köyü, kuzey batısında Bursa-Keles ilçesine bağlı Harman Demirci köyü, kuzeyinde Kızılçukur ve Burhan köyleri, gü- neyinde Köseler köyü ile BursaHarmancık ilçesine bağlı Gülözü köyü çevrelemektedir. Eşen köyünün mevkileri arasında doğusunda Alatuzla, Kapan çukuru, Dedealtı ve Bağlık, batısında Kova, Yanık, Mantarlık, İnağzı, Osman pınarı, Gölpınar ve Düz- çam, kuzeyinde Gencer yaylası, kuzey batısında Kızılpınarı Dombay Batağı ve Fındıcak, kuzey doğusunda Çakmak, güneyinde Türkmen tepesi, güney batısında Karakuz, Doğankuzu, Gurcan, Üyücek tepe ve Kileder yaylası, güney doğusunda Kıran bulunmaktadır. Köyün sınırları içinde Kızılpınar, Soğukpınar, Kileder, Kova, Karacu ve Değirmen dereleri yer alır. Değirmen deresinde balık bulunmaktadır. Eşen köyünde karasal iklim hakimdir. Ekilebilir arazi miktarı 1200 da, sulanabilir arazi miktarı Tavşanlı 50 da, kıraç arazi miktarı 1150 da, nadasa bırakılan arazi miktarı 250 da olup buğday, arpa, haşhaş, nohut, fiğ, burçak, (günümüzde üretilmeyen) şekerpancarı, mısır önemli tarım ürünleri arasında yer alır. Büyükbaş hayvan sayısı 207, küçükbaş hayvan sayısı ise 1250’dir. 15 adet arı kovanı vardır. Köyde beş çiftçi tarafından 33 da alanda gerçekleştirilen organik ceviz projesi vardır. Bitki örtüsünü çam, ardıç, meşe, çalı (maki) ağaçları oluşturur. Köy sınırları içinde Gencer Dede, Ardıç Dede, Kıran Dede ve Seydi Kongur Dede (Dedealtı mevkiinde) yatırları bulunmaktadır. Eşen köyünde okuma-yazma oranı yüksektir. Kamuda çalışan insan sayısı oldukça fazladır. Kamu haricinde yaz-kış turizm sektöründe, Eşen-Karakaya-Tunçbilek-Harmancık gibi yerleşimlerindeki kö- mür ve krom madenlerinde çalışan köy insanları vardırEşen köyünün konumu: 390 43’ 42.92” K, 290 12’ 44.77” D Köy merkezinin (caminin olduğu yer) rakımı: 991 metre

ORTA ODA	ARDIÇ DEDE
KAYNAK TAVŞANLI DERGİSİ

. EŞEN KÖYÜ  

Köy,Eşenli adında bir yörük oymağı tarafından kurulmuştur.Köylerin kuruluş efsanelerine bakıldığında köyün kurucusu İsa(Ese)adında biridir.Rivayete göre; İsa,Musa ve Köse üç kardeştirler.Bunlardan İsa Eşen'e,Musa Nusratlar'a,Köse de Köseler'e yerleşmiştir. Osmanlı döneminde Hüdavendigâr Livası Adranos kazası (Orhaneli) ve Harmancık nahiyesine bağlı olarak kalmıştır.1530 yılı kayıtlarında köyün ismi "Aşan" şeklinde yazılmıştır.Aynı yıllarda köy,8 hanedir.1944 veya 1946 yılında Tavşanlı'ya bağlanmıştır. 1927 yılında köyün nüfusu 338'dir.

 Köyümüz sınırları içersindeki dağ ve tepeler